Ik heb tijdens de studie arbeidshygiene me verdiept in de gevaren aan blootstelling aan gevaarlijke stoffen op het werk.
Daar ging als ervaren hoger veiligheidskundige een wereld voor me open, en niets was wat het lijkt.
In mijn zoektocht om deze complexe materie te begrijpen zijn er regelmatig momenten geweest dat het meer grijs was dan het vertrouwde (veiligheidskundige) zwart-wit.
Een bibliotheek aan normen en de gedachte dat het niet altijd meetbaar is maar volstaat met een degelijke onderbouwing gaven mij niet direct het gevoel dat het dan ook veilig is.
Ervaring zal het leren en naarmate de zoektocht vorder wordt het ook echt steeds interessanter.
Zo ook hier ook een leuk voorbeeld van een aha moment als er werkelijk geen grenswaarde te vinden is: de Kick-off waarde.
Onderstaande uitleg hierover wil ik je daarom niet onthouden (bronvermelding is onderaan het artikel aanwezig).
Voor stoffen zonder formele grenswaarden heeft DOHSBase BV in 2005 het concept van zogenaamde “kick-off” waarden ontwikkeld. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de destijds gebruikte R-zinnen die aan stoffen zijn toegekend. Als een kick-off waarde op een technische en economisch niveau haalbaar is, is het niet meer nodig om de (dure) procedure om een op een gezondheidskundig onderbouwde bedrijfsgrenswaarde vast te stellen kan worden overgeslagen. Na het inwerkingtreden van het GHS/CLP classificatiesysteem hebben we in 2014 de kick-off waarden opnieuw berekend, met H-zinnen in plaats van R-zinnen, verbeterde Control Banding systemen en een grotere database.
Een kick-off waarde is door ons gedefinieerd als de 10%-percentiel tolerantie ondergrens van de grenswaardeverdeling in de hoogste gevarenklasse waarin de stof is geclassificeerd op basis van de meest ‘gevaarlijke’ H-zinnen. Dit betekent dat 90% van de grenswaarden voor de stoffen in de betreffende gevaarscategorie hoger is dan de kick-off waarde. Dit houdt tevens in dat de absolute waarde van een kick-off waarde aan de conservatieve kant is.
Als een kick-off waarde op een technische en economisch niveau haalbaar is, is het niet meer nodig om de (dure) procedure om een op een gezondheidskundig onderbouwde bedrijfsgrenswaarde vast te stellen kan worden overgeslagen. Als de kick-off waarde om technische of economische redenen niet haalbaar is, dan is de procedure om een meer nauwkeurige en vaak hogere gezondheidskundig onderbouwde grenswaarde vast te stellen nog steeds mogelijk (met o.a. (dier-) experimentele of epidemiologische studies, met veiligheidsfactoren).
Het gebruik van kick-off waarden bij het ontbreken van formele grenswaarden wordt geaccepteerd door de Nederlandse Arbeidsinspectie bij de controle op de naleving van het grenswaardenbeleid gevaarlijke stoffen. Zie hiervoor de website van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Control Banding systemen
De kick-off waarden zijn gebaseerd op de grenswaardeverdeling van stoffen in groepen van H-zinnen met vergelijkbare effecten. In de jaren ’90 van de vorige eeuw zijn zgn. ‘Control Banding’ systemen ontwikkeld als hulpmiddel voor werkgevers om blootstellingsverlagende maatregelen vast te stellen. Stoffen met vergelijkbare effecten (dezelfde H-zinnen of eerder: R-zinnen) worden daarbij in groepen (gevaarcategorieën of ‘Hazard Groups’) ingedeeld. Deze indelingen zijn door DOHSBase gebruikt bij het berekenen van kick-off waarden.
Net als in 2005, zijn in 2014 stoffen met een grenswaarde ingedeeld in een gevaarscategorie van verschillende Control Banding systemen. We hebben de berekeningen van kick-off waarden gemaakt met de onderstaande Control Banding systemen. Klik op de naam van het systeem voor meer informatie over het betreffende Control Banding systeem:
Database
De basis van de gebruikte dataset is DOHSBase Compare (versie 2014-01) met bijna 3000 nationale, internationale en bedrijfsgrenswaarden (als TGG8 uur), welke in Nederland worden gebruikt voor de arbeidshygiënische advisering en handhaving. Hieruit zijn de volgende grenswaarden verwijderd:
De overblijvende grenswaarden zijn via het CAS-nummer gekoppeld met een bestand met de geharmoniseerde CLP-classificering (symbolen en H-zinnen) van bijna 8000 stoffen. De koppeling van grenswaarden en H-zinnen levert een bestand met meer dan 900 stoffen met H-zinnen én een 8-uurs grenswaarde, waarmee de berekeningen zijn uitgevoerd.
Analyse
Met de database van arbeidshygiënische TGG8 uur grenswaarden en gevaarsclassificaties (H-zinnen) is per gevaarklasse is de vorm en de plaats van de grenswaardenverdeling vastgesteld. Met Excel is het verband bepaald tussen gevaarklassen en grenswaarde. De gebruikte methoden zijn:
Grenswaarden voor chemische stoffen zijn per definitie groter nul, hebben veelal waarden tussen de 0,01 en 100 en zijn zelden groter dan 1000 ppm of mg/m3. Grenswaardenverdelingen zijn dus scheef, zoals de lognormale verdeling. Met HYGINIST is onderzocht of de kengetallen van de lognormale verdeling gebruikt kunnen worden voor het schatten van de ondergrens van de verdeling. Het Geometrisch Gemiddelde (GM) is de maat voor de locatie van de grenswaarde-verdeling en de Geometrische standaard afwijking (GSD) is de maat voor de spreiding. De percentielen worden berekend met OEL%=GM*GSD^k, waarin k de Wilk-factor is voor de gemiddeld zuivere schatting van de percentielwaarde. Op grond van de vorm van de grenswaardenverdeling, het percentage verklaarde spreiding in de observationele relatie tussen gevaarklassen en de TGG8 uur grenswaarden en het voorzorgprincipe is een voorstel gedaan voor het vaststellen van de kick-off niveaus.
Resultaten
Resultaten van de berekeningen staan in onderstaande overzichten:
De verdelingen van de ppm en de mg/m3 grenswaarden (y-as) per gevaarklasse (x-as) voor drie schema’s (COSHH, DGUV-IFA en EMKG) worden weergegeven, samen met de statistische gegevens van elke verdeling. De lognormale vormovereenkomst is het beste tussen het 10- en 90%-tiel. Waar nodig is met censureren geanticipeerd op afwijkingen in de staarten. Het 10 en 90%-tiel is een maat voor de bandbreedte (range). Voor alle 3 schema’s geldt dat de bandbreedte per gevaarklasse groot is: 2 ordes van grootte voor de aerosolen en wel 3 ordes van grootte voor de gas/damp grenswaarden.
Alle schema’s vertonen een dalende trend van grenswaardenverdeling en de ernst van de schadelijkheid. Deze afname dempt naarmate de grenswaarde kleiner wordt. Van de diverse functies (lineair, logaritmisch, polynoom, exponentieel, machtreeks) blijkt de negatief exponentiële functie het verband tussen grenswaardenverdeling en gevaarklasse het best te beschrijven.
In de boxplots (pagina 2 van de betreffende bijlage) vertegenwoordigt de verticale rechthoek het 80%-tiel van de grenswaarde verdeling en geeft de verticale lijn de hele bandbreedte (range) weer. Voor alle drie de schema’s geldt dat de aerosol-grenswaarden naar boven toe gelimiteerd zijn op 10 mg/m3. De onderste gele lijn in de boxplots geeft het kick-off niveau weer. In de tabel boven de boxplots worden de kick-off niveaus in getal gegeven.
Conclusies
De groepering van de H3## statements van COSHH Essentials biedt naar onze mening de beste basis voor het vaststellen van kick-off niveaus voor stof/aerosolen. Voor gassen en dampen is de groepering van DGUV-IFA GHS Spaltenmodell het beste. De berekende kick-off waarden staan in de tabellen hierboven (links: de kick-off waarden voor stof/aerosolen; rechts: de kick-off waarden voor gassen en dampen).
Publicaties
De oorspronkelijke kick-off waarden (alleen als TGG 8 uur) zijn gebaseerd op de studie van Scheffers en Wieling, gepubliceerd in 2005 in het Tijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (TtA)] vol. 18, 2005, p. 67-75).
We hebben de vernieuwde kick-off waarden in 2014 gepresenteerd op de symposia van de beroepsverenigingen NVvA (NL), BOHS (UK) en ACGIH (USA). Hieronder staan de links naar de presentaties tijdens deze symposia:
Daarnaast zijn in de conferentie van de BOHS in 2014 presentaties verzorgd over ‘de validatie van gevaarscategorieën in Control Banding’ en over ‘de verschillen tussen grenswaarden en DNELs’. In deze wetenschappelijke publicatie in de Annals of Occupational Hygiene uit 2016 wordt dieper ingegaan over mogelijkheden van gevaarscategorieën in het opstellen van grenswaarden.
De kick-off waarden van een stof zonder grenswaarde volgt uit de H-zinnen voor gezondheidsschade en de fysische staat. Beoordeel eerst of er sprake is van blootstelling aan stof/aerosolen of aan gas/dampen. Gebruik dan de juiste tabel. Stel met behulp van de H-zinnen van de stof (2e regel) vast wat de hoogste gevaarscategorie (‘Hazard Group’, 1e regel) is voor de stof. Lees in de onderste cel (3e regel) de bijbehorend kick-off waarde af.
In Nederland worden grenswaarden alleen in de eenheid mg/m3 gebruikt en niet als ppm. Reken daarom de kick-off waarden voor blootstelling als gassen/damp om naar mg/m3 met het molecuulgewicht van de stof met behulp van de formule:
Deze formule geldt bij 20 ºC en 1 atmosfeer.
Waarbij:
Y = waarde in mg/m3
X = waarde in ppm
MW: molecuulmassa
Bron: Kick-off waarden – achtergrondartikel – DOHSBase Online
Wil je persoonlijk advies over onze diensten of opleidingen?
Je gegevens zijn veilig bij ons!
Postbus 192
3850 AD Ermelo
